TATA CARA NULIS TEMBANG KINANTHI

 

NYERAT TEMBANG KINANTHI

Salah sawijining babagan sing perlu dimangerteni kanggo uwong sing arep nyerat tembang macapat yaiku paugerane. Menawa kita nyerat utawa nulis tembang ora among dititeni saka guru gatra, guru lagu, guru wilangan. Jalaran tembang macapat kang endah iku tembang kang bisa digawe sengsem panyemak lan duweni daya nikmat kang nyelaras. Bab-bab kang prelu digatekake kanggo nyerat terbang macapat kayata ing ngisor iki.

1.       Trape ukara kaya nggawe ukara gancaran, aja nganti kuwalik-walik pangetrapane.

2.       Sajrone sapada lingsa aja ana panambang kang rangkep.

3.       Saben sapada surasane wutuh

4.       Prayogane ing bebuka ana sasmita tembange. Dene sasmitane tembang kinanthi yaiku kinanthi, kanthi, gandheng, lan kanthil.

5.       Prayogane basa kang digunakake ing tembang kudu luwes, pantes, nggugah rasa endah,

6.       Andhege ukara sajrone tembang kudu rujuk karo selehe swara. sengsem, sarta nyenengake marang pamaca lan kang padha ngrungokake

7.       Manise tembang jumbuh karo wateke tembang. Dene wateke tembang Kinanthi yaiku gembira, mesra, tresna, lan asih,

8.       Susastra kang kerep kanggo memanis tembang, awujud paugeran anggitan Paugeran anggitan tembang macapat kayadene ing ngisor iki.

A.      Sandiasma

Sandiasma yaiku jenenge penganggit kang didhelikake ing sajrone tembang. Sandiasma bisa mapan ing wiwitan pupuh, wiwitan pada, wiwitan gatra, pedhotan, wanda wiwitan tembung, gatra, lan pungkasane gatra. Tuladhane kayata serat sing ditulis Ranggawarsita ing ngisor iki.

Tuladha:

Rongeh jleg tumiba gagaran santosa wartane wus teka sikara karudha tatage tan katon

 

Saka tembang kasebut, nudhuhake bilih sing nganggit tembang yaiku Ranggawarsita.

B.      Sengkalan

Sengkalan utawa candra sengkalan yaiku tetenger taun kang sinawung ing tembung-tembung sajroning tembang. Paugerane maca sengkalan yaiku diwalik utawa diwaca saka mburi.

Tuladha: "Mangesthi Luhur Ambangun Nagara", nudhuhake angka yaiku Mangesthi = 6,

Luhur = 7. Ambangun = 9, Negara = 1. Dadi sengkalan kasebut nudhuhake taun 1976.

C.      Plutan

Plutan yaiku tembung siji kang diringkes cacahing wanda. Gunane kanggo njumbuhake paugeran guru wilangan

Tuladha:  Uwit -> Wit

                  Abot -> Bot

D.      Uluran

Uluran iki kanggo nambah wanda. Carane kanthi nambah ater-ater (a-), (ma-), (nya-). (ma-), (nga-), (na-).

Tuladha:- Mangun → amemangun

                   • Riyin -> rumiyin

E.       Wancahan

Wancahan fungsine ngilangi wanda kanggo nyuda guru wilangan. Lumrahe wanda ngarep kang dilangi.

Tuladha: Kangmas → mas

F.       Baliswara

Baliswara yaiku tembung loro sing dirangkep dadi siji, tembung sing nerangake manggon ing sangarepe tembung kang diterangake. Gunane baliswara kanggo njumbuhake pathokan guru lagu.

Tuladha: Bayusuta → Sutabayu.

 

9.       Tembang supaya katon edi endah lan manis, prayogane kawuwuhan purwakanthi. Pajlen- trehane kayata ing ngisor iki.

a.       Purwakanthi guru swara, yaiku purwakanthi kang padha swara ing pungkasaning tembung.

Tuladha: Desa mawa cara, negara mawa tata. Ciri wanci, lila ginawamati.

b.      Purwakanthi guru sastra, yaiku purwakanthi kang padha tulisan utawa aksarane ing saben wiwitan wanda utawa tetembungane.

Tuladha: Aja dhemen memada sameng dumadi.

Ruruh, ririh, rereh, ing wewarah.

c.       Purwakanthi guru basa (lumaksita), yaiku purwakanthi kang padha tembunge, tegese tembung pungkasan ukara kang ngarep dadi tembung wiwitan ukara candhake.

Tuladha: Raja putra, Putra daleme Ngastina.

Bayem arda, ardane ngrasuk busana.

Tuladhane nulis tembang kinanthi.

KINANTHI Kabeh kudu nuntut, kanggo pedomane urip. ing dunya ing akhirat, kehe ilmu digantosi, mulah akeh keuntungan, lah katenteraman ing urip.

KINANTHI Apa iki wis dalanmu, nyawang kowe nyikat dhuwit, dhuwit rakyat sing kokpangan, iku kang aran korupsi, rakyate mlarat kesakat, dipangan tikus berdasi". Pendidikan Antikorupsi