RESENSI NOVEL ‘T SPOOKHUIS “GEDHONG SETAN“

 

RESENSI NOVEL ‘T SPOOKHUIS

“GEDHONG SETAN“

1.      IDENTITAS NOVEL

a.       Judul Novel           : Gedhong Setan

b.      Penulis                   : Suparto Brata

c.       Penerbit                 : Narasi Yogyakarta

d.      Tahun Terbit          : 2010

e.       No.Seri ISBN       : ISBN (10) 979 – 168 – 251 – 8

: ISBN (13) 978 – 979 – 168 – 251 – 0

f.       Dimensi                 : 14,5 cm x 21 cm

g.      Jumlah Hlm.          : 108 hlm

h.      Jenis Kertas           : CTS

 

2.      SINOPSIS NOVEL “GEDHONG SETAN”

Sing diarani Gedhong Setan, basa Landane ‘t spookhuis, ing Surabaya jaman Landa biyen (sadurunge Jepang nyerbu Asia Wetan) ana loro. Yakuwi Gedhong Setan ing Pasar Kembang, sing nalika (1990) gedhonge isih madeng magrong – magrong ing pernah pucuke Jalan Pasar kembang yen disawang saka elor, nanging fungsine wis dudu omah papan panggonan. Gedhong kuwi wis suwung wiwit sakupenge gedhong durung dadi pakuburan Cina. Sing sijine ‘t spookhuis van Tanjungan, yakuwi gedhong ing wilayah Tanjungan, sangarepe Hotel Oranje rada menceng ngalor sithik. Ing gedhong setan loro – lorone jarene kerep ana kedadean kang ora bisa kanalar, upamane meja – kursi prabot omahe mlaku – mlaku dhewe, mangka ora ana lindhu. Kerep wae wong sing mlebu mrono dikatoni memedi, yakuwi makhluk sing bisa ngilang lan ngaton. Wong banjur padha wedi ngambah gedhong kuwi, lan terus karan Gedhong Setan. Ora mung wong jawa, wong – wong Landa iya padha percaya mangkono kuwi.

Crita iki ngandhakake Totje, sawenehe pelajar HBS, wong Jawa sing ora percaya karo anane memedi. Dheweke dikrubuti pelajar HBS sinyo – sinyo Landa liyane kang yakin banget karo anane memedi ing Gedhong Setan. Anggone ngrubut padha totohan, yen Totje wani mlebu gedhong kono ing wayah bengi malem Jumat, Totje menang.

Ing wayah sore dina Kemis Wage, Totje nyepakake piranti samubarang sing arep digawa menyang Gedhong Setan, kayata sentolop, glathi, kenthes, lan foto tustel jangkep karo lampu blitze sing bakal kanggo bukti yakuwi asil jepretan foto yen bengi malem Jum’at Kliwon Totje mlebu ‘t Spookhuis. Totje ditantang para sinyo Landa supaya wani mlebu menyang Gedhong Setan sing umure wis rongatusan taun seprene wis ora ana manungsa sing wani mlebu mrana, amarga Totje  sing ora percaya karo anane memedi. Kebh padha crita bab setan sing ana ing Gedhong Setan kuwi. Jare salah sijine narasumber Hendriks de Zwarver, Gedhong setan ing Pasarkembang kuwi pancen angker tenan. Dheweke nyritakake kedadeyan sing dialami dening pembantune, pembantu mau ing wayah surup numpak sepedha ngliwati ngarep Gedhong Setan dicegat wong wedok, di jaluki ter menyang kampung Banyuurip. Marga satujuan padha, si pembantu gelem tetulung. Wong wedoke digoncengke, wiwit nggonceng ya lumrah wae, ora abot.  Nanging during nganti sepuluh genjotan, rasane wong sing digoncekake saya abot. Wasana sepedhane njomplang. Rumangsane nalika tangi, dheweke weruh wong wedok kuwi ayu tenan. Mangka wayah surup ketok cetha. Bareng wis sadhar, pembantune de Zwarver kedandapan mlayu. Kabeh crita kuwi ora gawe Totje percaya, dheweke tetep percaya yen ora ana bangsa lelembut. Dheweke bakal buktekake yen dheweke wani mlebu menyang Gedhong Setan ing malem Jum’at. Sadurunge Totje mlebu menyang Gedhong Setan, Totje di kongkon maca isi majalah d’Orient nomer 211 tanggal 4 September 1941. Terus esuke Totje disilihi majalah kancane terbitan meh rong minggu kepungkur. Bareng tekan omah, Totje maca majalah kuwi sing ditulis dening Ben Roenberg. Ing kono ana crita yen sapa sing wani mlebu menyang Gedhong Setan mesthi ditekani setan, ilu – ilu banaspati, utawa nyawane wong – wong sing mbiyen tau manggon ing kono. Sawise maca, Totje tetep oran percaya yen ing Gedhong Setan kuwi ana dhemite.

                        Ing wayah sore wektu Totje nyepakake piranti – piranti, dheweke kedhayohan tamu cah ayu kaya Cinderella. Yakuwi Soniahennie Heuvelman, prawan indo sing awake molig, rambute pirang, irunge mbangir, kulite alus. Totje ora percaya yen ana nonik gelem dolan menyang omahe jaka Jawa. Antarane Totje lan Sonia ora ana apa – apa. Biyen Totje wis tau ngajak dansah Sonia ing sapatemon pesta sekolah. Sonia wong ayu, lan Totje wong lanang normal sing ora kuwat ora nyoba nembung ngajak dansah wektu krungu alunan musik kang endah. Ing wayah sore mau Sonia mara ing omah amarga arep ngancani Totje mlebu menyang Gedhong Setan. Sadurunge uga Jaan van Vliet nembung marang Totje yen dheweke arep ngancani dadi seksi menyang Gedhong Setan. Totje ngrasa aneh, amarga Jaan kuwi kanca seje kelas sing salawase ora tau omong. Nanging nalika saya cedhak karo dina Kemis Wage, dina sing dadi janji Totje kudu mlebu menyang Gedhong Setan malah nembung yen dheweke arep ngancani  mlebu ‘t Spookhuis. Nanging anggone dadi seksi percuma, amarga tanpa konsultasi lan konfirmasisaka kanca – kanca sing padha melu totohan. Lan maneh wis padha disepakati, tanpa seksi kanca – kanca padha trima, anggere ana buktine. Bukti yen Totje bener tenan bengi kuwi mlebu  menyang Gedhong Setan. Lan sing bakal dienggo bukti foto. Mulane Totje disilihi lan diajari motret dening Martin Steendam.

                        Wektu Sonia ing omahe Totje, Jaan mara lan uga tetep arep ngancani Totje menyang Gedhong Setan. Bareng wis cukup wengi, wong telu kuwi budhal numpak dhokar saka omahe Totje  ing Tamarindelaan menyang Pasarkembang, menggok ngiwa sithik wis tekan sabrang dalan saka dununge Gedhong Setan ing Pasarkembang kuwi. Pak Kusir dhokar kuwi ora percaya yen penumpange arep mudun ing ngarep Gedhong Setan. Nganti kaping telu anggone takon, kaya – kaya ora percaya karo pangrungune. Pak Kusir kerep noleh lan nglirik para penumpange sing padha lungguh ing mburi, amarga tujuane penumpang kuwi sing aneh, Pasarkembang pojokan kampung Kupang Panjaan. Yen awan ora apa – apa. Bareng wektu kuwi bengi, apa maneh malem Jum’at Kliwon. Banjur Pak Kusir crita yen winginane ana wong dodol ditukoni wong wedok. Lha wong wedok kuwi njaluk rasane sing pedhes. Bareng ditakoni pedhese sepira, malah anggone jawab karo njulurake lambene, di dhudhut karo tangane. Lambene dawa saya dawa nganti sak lengen. Nanging Totje ora wedi anggone Pak Kusir crita, amarga Totje kuwi wong sing ora percaya karo anane memedi. Wis tekan pucuk gang kampung Kupang Panjanaan, dhokar wis mandheg. Panggonan kuwi sanajan ing pinggir dalan gedhe Pasarkembang, nanging wis nlusup banget ing tengahe kuburan. Panggonan kuwi dikupengi kuburan Cina. Wiwit sadurunge pucuke Tamarindelaan mau, dalan kuwi wis dikupengi kuburan. Kiwa tengen, ngarep mburi kuburan kabeh. Kahanane peteng ndhedhet. Gedhong gedhe tingkat loro, yen awan katon mengklik ijen ing punthuk lemah pegunungan Kendheng. Ijen oran nduwe tangga omah utawa gedhong liyane, ora ana gedhong liya maneh ing sakiwa tengen, mung dikupengi kuburan, yakuwi Gedhong Setan. Yen gedhong kuwi mbiyen duwe pekarangan amba, isih katon saka pager lan regol pekarangane. Nanging saiki antarane gedhong lan lawang pager wis dijejeli bangunan kuburan.

                        Barang – barang gawanan diteliti, foto tustel, kenthes, sentolop, glathi, kenthongan gedhe wis kagawa kabeh. Wong telu kuwi terus nyabrang dalan, nyabrang ril OJS, nyabrang kali ngliwati kreteg sing luwih dhuwur tinimbang kutha Surabaya. Ambune kemenyan diobong campur sangit – sangit nyogrok irung. Ing pojok cagak regol ana buwangan kembang setaman lan anglo areng sing isih mawanen. Kembang lan kuthuk panganane setan, jare wong Jawa. Mawa anglo kuwi nganti bisa dadi awu, amarga ditudhungi mligi tulak udan. Kuwi gawene wong kampung cedhak – cedhak kono sing duwe pakulinan saben malem Jum’at caos dhahar marang setan – setan ing gedhong satengahe kuburan Cina kuwi. Caos dhahar utawa aweh panganan marang setan, ing pamrih para lelembut ing kono ben aja padha ngganggu wong – wong kampung cedhak – cedhak kono mau, sak keluwargane lan tangga teparone.

                        Sonia  mripate pendirangan wedi, tangane srawean nyoba nglawan apa –apa ing gegere, ing mburine. Sajak ana sing nggondheli utawa ana sing nahan lakune. Pranyata roke Sonia sing ngrembyak, kecanthol pager ruji wesi, sandhangane katut kejepit. Ditarik digawa mlaku ora bisa. Kadhung kaget kadhung wedi, sikile nganti dhengkelen ora bisa jumangkah, dheweke tiba ndheprok nglendheti awake Jaan. Jaan gurawalan kabotan anggone nulungi. Jaan van Vliet ndhisiki, ilang diuntal peteng.

Lawang Gedhong Setan saya cedhak. Atine Totje saya tratapan. Ambegane Sonia sentik – sentik, dheweke wedi banget. Pikiran lagi mangro, saka gebyare thathit kang ora pati padhang. Totje krasa ana barang obah ing ndhuwure, banjur disoroti gawa sentolop. Jebul tenan, ana makhluk aneh cangkeme ndoweh, ilate melet, manthuk – manthuk, mlangkring ing papan ndhuwur. Sonia jerit – jerit kamigilan. Sonia keweden ngajak mulih, nanging Totje tetep ngleremake atine Sonia sing keweden. Sing disenggoh makhluk aneh mau jebul reca singa barong rergengane kuburan ing kono. Katon ndhas sing areca watu kuwi matane mlolong, cangkeme mblowoh njuwewek. Dene sing marahi obah - obah sajak arep ngranggeh kuwi papah godhong gedhang kang nglawer nggesrek – nggesrek endhas reca kuwi. Obah – obah kena tetesan banyu udan saka payon omah bong, payon omah – omahan sing mayoni kuburane wong Cina.

                        Sawise kuwanenane Sonia pulih, Totje siyap – siyap nutugake laku. Jaan van Vliet, Landa sing melu mlebu menyang Gedhong Setan, ngajak Sonia malah ndhisiki ora gelem bareng – bareng. Dheweke malah lunga ngilang. Satemene Totje luwih percaya yen ing njero omah kuwi ora ana dhemite, nanging sing gawe godha – godha kuwi manungsa sing urip ing alaming jagag kasat. Totje kumendel wani mlebu Gedhong Setan amarga ditantang karo sinyo -  sinyo Landa. Dheweke teka ing gedhong kuwi ora arep ganggu apa – apa, mung arep ngleksanani yen dheweke wani bengi – bengi malem Jum’at Kliwon mlebu menyang omah setan kuwi ing wayahe bangsa lelembut gentayangan golek mangsa. Totje ora preduli ana kancane apa ora. Sing perlu mung dheweke mlebu menyang Gedhon Setan. Lha ndelalah ana swara dadakan wong mlayu , kamera njepret, Byar ! Jebul Jaan van Vliet mlayu kedandapan, dheweke keweden, ngomong yen weruh setan mata amba mencorong. Totje ora percaya lan nerusake anggone mlebu Gedhong Setan kuwi. Jaan lan Sonia ngetutake, ketara yen wedi lan mung manut – manut wae. Ndelalah ana swara ora genah basane. Swarane wong wadon gawa basa Cina. Ing kono Totje kelingan anggone maca majalah d’Orient sing diwaca wingi kae. Ana swarane wong wadon Cina Ciu Giok Nio sing nyawane nglambrang wiwit patine rongatus taun kepungkur keprungu ing dhuwur loteng. Totje  lagi percaya yen makhluk ing alaming lelembut kuwi ana. Bubar kedadeyan kuwi Totje awake lara ana ing Rumah Sakit. Dheweke turu ing kamar sing resik gumrising, ana kembang kiriman maneka warna ing vas, lan tamu – tamu sagrombolan bangsa Walanda kabeh pdha ngancani Mami nunggoni Totje sing lagi turon ing kamar Rumah Sakit.

                        Totje entuk groeten lan pangaji – aji saka kancane sak kelas, lan entuk hadhiyah pangalembana saka ‘t Hoofd Commissarist van de Politie. Para sing andher banjur padha nyalami Totje. Ana sing nyandhang pulisi pangkate komisaris, ana sing nyandhang klambi dhokter, lan liya – liyane. Padha nyalami Totje karo ndremimil ngucapake slamet lan pangalembana. Esuke, dina Ngat Paing, Totje oleh metu saka rumah sakit. Totje wiras wiris mung gares karo bathuke isih krasa njarem.

                        Jebul kedadeyan kuwi mung akal – akale Jaan van Vliet supaya bisa plesiran karo Sonia. Anggone melu mlebu menyang Gedhong Setan mau digunakake kanggo ngumbar hawa nafsune marang Sonia. Sonia ora ngreti maksute Jaan sing jahat. Lan saiki Totje wis ngreti apa wae sing di leksanani Jaan  wektu ing Gedhong Setan. Ceritane dadi saya gamblang. Totje wis mbongkar kegiatane de Vijfde Cologne kang ditindakake dhedhemitan dening wong Jepang. Wong – wong Jepang kuwi nglakoni kegiyatan mata – mata, nglakoni kegiyatan kaya mengkono kanggo kepentingane negarane.

 

 

3.      UNSUR INTRINSIK NOVEL “GEDHONG SETAN”

a.       Tema :

Totje wong Jawa sing ora percaya karo anane memedi ditantang kanca-kancane mlebu menyang Gedhong Setan.

b.      Alur  :

Novel  Gedhong Setan gunakake alur maju mundur, amarga ing ceritane ana flashback kedadeyan mbiyen lan kedadeyan mengarep.

c.       Tokoh + Penokohan :

·         Totje

Tokoh utama kang nduweni sifat tanggungjawab, lan wani nrima resiko anggone ngleksanani kekarepane.

·         Mami

Ibune Totje kang nduweni sifat penyayang, baik hati, lan perhatian. 

·         Soniahennie Heuvelman

Kancane Totje sing ngancani mlebu menyang Gedhong Setan, lan nduweni sifat jirih lan manja.

·         Jaan van Vliet

Kancane Totje seje kelas sing nawakake ngancani Totje anggone mlebu Gedhong Setan, nduweni sifat licik, jahat, lan kasar.

·         Sopir dhokar

Wong kang ngeterke Totje, Sonia, lan Jaan marang Gedhong Setan, nduweni sifat jirihan.

·         Hendriks de Zwarver

Kancane Totje ing sekolah sing duweni sifat seneng ngapusi.

·         Bram de Jong

Kancane Totje sing duweni sifat seneng ngapusi.

·         Karel Hoekyus

Kanca sebangkune Totje ing sekolah sing duweni sifat becik atine lan jirih.

·         Martin Steendam

Kancane Totje sing nyilihi lan sing ngajari Totje nggunakake kamera tustel, duweni sifat becik.

 

·         Polisi

Wong sing ngiwangi Totje wektu ing Gedhong Setan, duweni sifat penolong.

·         Wong lanang wadon Jepang

Wong sing dadi mata – mata lan ngumpet ing Gedhong Setan, nduweni sifat jahat, lan pengecut.

d.      Setting :

·         Dina kemis awan ing Sekolah.

·         Wayah sore dina Kemis Wage ing omahe Totje.

 

·         Malem Jum’at Kliwon ing Gedgong Setan.

·         Jum’at esuk ing Rumah Sakit.

·         Dina Ngaat Paing ing omahe Totje.

e.       Sudut Pandang

Novel Gedhong setan iki nganggo sudut pandang orang pertama. Amarga nyebut tokoh utamane nganggo ‘aku’, ora nganggo jeneng.

f.       Amanat :

Amanat sing bisa kajupuk saka novel Gedhong Setan yaiku supaya bisa dadi wong sing kendel, tanggungjawab, lan ora gampang percaya marang wong sing bener – bener durung dikenal.

 

4.      KELEBIHAN NOVEL “GEDHONG SETAN”

·         Alur ceritane gampang dipahami.

·         Ceritane horror sing gawe penasaran lan dheg-dhegan wektu maca.

·         Basane sing gampang dimangerti.

·         Setting wektu lan panggonane detail / jelas.

 

5.      KEKURANGAN NOVEL “GEDHONG SETAN”

·         Jeneng tokohe rata – rata nganggo jeneng Landa sing gawe susah ngeling – eling jenenge tokoh.

·         Ana ukara – ukara asing sing angel dipahami. Kayata : “Wat doe je daar?!” , “Voorzichtig maar, Totje !” , lsp.

 

 

6.      MANFAAT ISI NOVEL “GEDHONG SETAN”

Novel Gedhong Setan nduweni manfaat yaiku bisa dadi hiburan kanggo wong sing seneng horror, lan dadi tantangan sing gawe ati dheg-dhegan kanggo wong sing jirih marang anane memedi.

 

7.      SARAN

Saran kanggo penulis, anggone njenengi tokoh - tokohe  supaya ora nganggo jeneng Walanda, amarga jeneng – jeneng  tokohe ing novel Gedhong Setan kuwi angel dieling – eling, lan supaya ora nganggo ukara basa asing sing angel dipahami wong kang maca.